مدرسه دارالفنون اولین دانشگاه مدرن ایران

مدرسه دارالفنون کجاست؟ و موسس آن کیست؟

مدرسه دارالفنون اولین دانشگاه مدرن ایران به حساب می آید. این مدرسه در تهران و به دستور مردی ساخته شد که هیچ گاه نتوانست افتتاح آن را با چشمان خود ببیند. هتل سازی دریا در این مطلب به معرفی مدرسه دارالفنون خواهد پرداخت.

 

بیشتر بخوانید: 100 مکان جذاب و دیدنی تهران
 

موسس مدرسه دارالفنون کیست؟

میرزا تقی خان فراهانی پسر آشپزباشی قائم مقام فراهانی، صدراعظم شاه قاجار بود. او در خانه قائم مقام و در کنار فرزندان او پرورش یافت. در دوران نوجوانی هوش و استعداد سرشاری از خود بروز داد و همین توجه قائم مقام را جلب نمود. قائم مقام، میرزا تقی خان را به سمت منشی گری خود در آورد. وی با نشان دادن لیاقت و فراست خود به دستگاه محمدخان زنگنه ورود پیدا کرد و به عنوان امیرنظام و پیشکار به خدمت او در آمد. همین مقام باعث شد تا ماموریت های سیاسی زیادی بر عهده او گذارده شود. مهمترین ماموریت وی در دوران محمدشاه به او داده شد. میرزا تقی خان همراه با ناصرالدین میرزا که ولیعهد شاه بود عازم روسیه تزاری گشت. این سفر موجب آشنایی او با ناصرالدین میرزا و شکل گیری انس و الفتی در دل ناصرالدین میرزا گشت. همین انس و الفت سبب شد تا زمانی که ناصرالدین میرزا تکیه بر تخت سلطنت زد وی را به مقام صدارت اعظم خود برگزیند و لقب امیرکبیر را به وی اهدا نماید. 
مدت صدارت امیرکبیر سه سال و سه ماه به طول انجامید. اما وی در همین مدت کوتاه خدمات بسیار ارزشمند و شایسته ای به کشور خود نمود. او می خواست ایران را به روز نماید و تمامی ضعف های آن را اصلاح نماید. امیرکبیر در پی به دست آوردن استقلال مملکت و از بین بردن مفاسد درباریان و اداری بود. او دلیل تمام این ضعف ها و مشکلات را جهل و کم سوادی مردم این مرز و بوم می دانست. برای همین تصمیم داشت تا بی سوادی را برای همیشه ریشه کن کند. در راستای همین اهداف بود که فکر تاسیس دارالفنون از ذهن وی خطور کرد.
تمامی این اقدامات، علی الخصوص جمع کردن ریخت و پاش های درباریان موجب شد که امیر کبیر دشمنان پر قدرت و صاحب نفوذی پیدا کند که کمر به قتل وی ببندند. توطئه ها و دسیسه های که دشمنان وی به خصوص مهدعلیا، مادر ناصرالدین شاه علیه وی انجام دادند، بالاخره کارساز شد و شاه از صدراعظم محبوب خود دل کند. دستور داد او را به کاشان تبعید کنند و سپس دستور قتل وی را در همان تبعیدگاه صادر نمود. به این صورت شمع زندگی یکی از صدراعظم های محبوب کشور و همینطور اصلاحات وی برای همیشه خاموش گشت.

نمایی از مدرسه دارالفنون

تاریخچه مدرسه دارالفنون

در سال 1266 هجری قمری امیرکبیر بنایی را در نزدیک ارگ سلطنتی انتخاب نمود که پیش از آن سربازخانه بوده است. او دستور داد تا سنگ بنای احداث مدرسه دارالفنون را در همین مکان بگذارند. متاسفانه تاریخ دقیق افتتاح این مدرسه در آمار دارالخلافه آورده نشده است. ولی اعتمادالسلطنه در نوشته های خود زمان گشایش دارالفنون را پنجم ربیع الاول سال 1268 اعلام داشته است. یعنی دقیقا دو هفته قبل از اینکه امیرکبیر را به قتل برسانند. 
مراسم افتتاحیه در حضور شاه و صدراعظم جدید میرزا آقاخان نوری که به امیرکبیر خیانت کرده بود، به همراه جمعی از معلمان و دانشمندان ایرانی و اروپایی برگزار گشت. مراسم در حالی برگزار شد که امیرکبیر در تبعیدگاه خود به سر می برد. 
دارالفنون محل تربیت و پرورش بسیاری از بزرگ مردان تاریخ گشت. از دانش آموختگان این مدرسه می توان به مورخ بزرگ کشورمان عباس اقبال آشتیانی، محمدعلی فروغی ملقب به ذکاءالملک، محمد معین، صادق هدایت، عبدالغفار نجم الملک و خیلی از اشخاص مهم و بانفوذ دیگر اشاره نمود. 

مدرسه دارالفنون در روزگاران گذشته

معماری مدرسه دارالفنون

این مدرسه بارها دچار تغییر و تحولات اساسی گشت. اولین تغییراتی که در این مدرسه رخ داد، در همان دوره قاجاریه اتفاق افتاد. در زمان پهلوی نیز تغییرات بسیار وسیعی بر روی آن اعمال گشت. آنچه که امروزه از این بنا باقی مانده است، همان باقیمانده بازسازی دوره پهلوی اول می باشد. از بنای اصلی تنها چند قطعه آجر و کاشی و همچنین پایاب یک قناب باقی مانده است. 
یکی از اسنادی که امروزه به ما کمک می کند تا معماری و شکل بنای اولیه مدرسه را متصور شویم، نقشه کرشیش می باشد. در این نقشه بنا به صورت یک بنای واحد به تصویر کشیده شده است، که متشکل از یک میان سرای مستطیل شکل می باشد. در پیرامون این میان سرا، فضاهایی به صورت حجره ساخته شده است. دقیقا در وسط میان سرا یک حوض هشت گوش قرار گرفته است که وسط آن یک فواره بزرگ وجود دارد. احتمالا آب این حوض از قنات آب شاه تامین می گشته است. در پشت حجره ها نیز تعدادی دهلیز وجود دارد. در انتهای میان سرا نیز یک برج ساعت بسیار بزرگ قرار گرفته است. 
در این نقشه اثری از میدان توپخانه دیده نمی شود و باروی شهر و باروی ارگ کمی بالاتر از دارالفنون قرار دارد. در آن زمان هنوز خیابان ناصریه احداث نشده بود. به همین دلیل دسترسی به مدرسه از طریق کوچه ای امکان پذیر بود  که به خیابان الماسیه یا همان باب همایون متصل می شد. 

سردر زیبای مدرسه دارالفنون

متاسفانه در همان سال های اولیه که دارالفنون بنا گشت مشکلاتی از قبیل شکم دادن میانه ایوان، ترک خوردن ستون ها، و آثاری از رطوبت به وجود آمد. همچنین نور اتاق هایی مخصوص تدریس کافی نبود. به غیر از این موارد این مدرسه یادگار صدراعظم محبوب سلسله قاجار بود که به طور ناجوانمردانه ای کشته شد. جالب است که دشمنان وی حتی پس از مرگ او هم دست از دشمنی برنداشتند و تلاش می کردند تا آثار او را به طور کامل محو نمایند. از همین رو محمد ابراهیم خان معمارباشی را مامور کردند تا بنای اولیه را تخریب کند و به جای آن یک بنای جدید احداث نماید. تغییرات و تحولات به وجود آمده، سبب تغییر هویت بنا گشت و بنایی که احداث شد بیشتر از آنکه شبیه به مدرسه باشد به یک کاروانسرا شباهت داشت.
در سال 1308 و در زمان سلطنت پهلوی اول دارالفنون را کاملا ویران کردند. میرزا یحیی خان اعتمادالدوله مدرسه را به دست نیکلای مارکف معمار روسی سپرد تا آن را بازسازی کند. پس از اینکه این بنا بازسازی شد، مشیرالدوله مدرسه حقوق، طب و نظام را از این مدرسه جدا کرد و آن را تبدیل به دبیرستان دارالفنون نمود. 

 

بیشتر بخوانید: عمارت مسعودیه کجاست؟
 

آدرس مدرسه دارالفنون

این مدرسه در خیابان ناصرخسرو و در نزدیکی میدان توپخانه که امروزه امام خمینی نام گرفته است، قرار دارد. وسایل حمل و نقل عمومی در این مکان بسیار زیاد است . شما می توانید در ایستگاه مترو امام خمینی پیاده شوید و سوار ماشین دودی هایی شوید که سر خیابان باب همایون ایستاده اند. این ماشین دودی ها شما را تا روبروی مدرسه می برند.


محوطه مدرسه دارالفنون