جنگل های هیرکانی فسیل های زنده زمین

جنگل های هیرکانی کجاست؟

شاید خیلی بی راه نباشد که جنگل های هیرکانی را پارک ژوراسیک ایران بدانیم. این جنگل ها در دوره سوم زمین شناسی شکل گرفته اند و با سر رسیدن عصر یخبندان اکثر آنها دوام نیاورند و از بین رفتند. اما آب و هوای معتدل دریای خزر بهترین محیط برای ادامه حیات این جنگل ها بود. برای همین جنگل های هیرکانی تبدیل به نوار سبزی شدند و جنوب دریای خزر را فرا گرفتند. از این رو ما، آنها را به عنوان جنگل های شمال می شناسیم. با ما در هتل سازی دریا همراه باشید تا از این جنگل تاریخی بازدید کنیم.

جنگل های هیرکانی در شمال ایران گسترده شده اند

هیرکانی یعنی چه؟

واژه هیرکانی ریشه ای بسیار قدیمی دارد. اصل این کلمه در اوستا وهرگ به معنی گرگ بوده است. بعدها این کلمه به هیرکانیا به معنی سرزمین گرگ ها تغییر شکل می دهد. واژه هیرکانیا نام تاریخی شهر گرگان می شود. جنگل های هیرکانی نیز وام دار همین اسم هستند. 

جنگل های هیرکانی متعلق به کدام کشور است؟ 

آنچه از جنگل های هیرکانی باقی مانده است حدود 55 هزار کیلومتر مربع است. بخش اعظم این جنگل ها، یعنی حدود دو میلیون هکتار، در ایران قرار دارد. مابقی که حدود بیست هزار هکتار می شود، واقع در آذربایجان است.

انواع جنگل های هیرکانی در ایران

53 درصد از این جنگل ها در استان مازندران، 26 درصد در استان گیلان و 21 درصد آنها در استان گلستان قرار دارد. شما با سفر به جنگل الیمستان هراز، جنگل های ارسباران، جنگل ابر شاهرود و جنگل افراتخته، پارک ملی گلستان، پارک جنگلی ناهارخوران گرگان و پارک جنگلی بی بی یانلو در واقع وارد جنگل های هیرکانی شده اید. 
جنگل ابر یکی از محبوب ترین و خوش منظره ترین مناطق هیرکانی به حساب می آید. در این منطقه ضخامت کوه ها کم می شود و حرکت ابرها در میان درختان جنگل، این احساس را به وجود می آورد که بر روی ابرها قدم می گذارید. 

جنگل ابر واقع در شاهرود از جنگل های هیرکانی است

جنگل راش نیز از مهم ترین جنگل های این مناطق محسوب می شود. چون درخت راش در عرض های جغرافیایی بیشتر از 40 درجه امکان رشد کردن ندارد. اما جنگل های راش در شمال کشور ایران به طور متوسط در عرض جغرافیایی 38 درجه قرار گرفته اند. با این وجود این جنگل ها مملو از درختان سرافراشته راش هستند. 

جنگل راش از مهمترین جنگل های هیرکانی است

چرا جنگل های هیرکانی مهم اند؟

تصور کنید همین امروز بفهمید یک دایناسور زنده روی زمین پیدا شده است. چه احساسی به شما دست می دهد؟ فکر می کنید برای این دایناسور چه کار باید کرد؟ 
فکر می کنم جواب اکثریت شما این است که این موجود بسیار با ارزش است و به هر شیوه ای باید از آن محافظت کرد تا باز هم زنده بماند.

 

همچنین بخوانید: جنگل گیسوم کجاست؟

اگر اینگونه فکر می کنید، باید بدانید که قدمت و طول عمر جنگل های هیرکانی تقریبا به اندازه همان دایناسور است. در ادامه در مورد تاریخچه و قدمت این جنگل ها بیشتر خواهم گفت.
اما قدمت زیاد این جنگل ها تنها دلیل اهمیت آنها نیست. این مناطق دارای پوشش گیاهی بسیار غنی هستند. بیشتر از 3200 گونه گیاهی در این جنگل ها رشد می کنند. همچنین این مناطق محل زندگی گونه های جانوری خاص و زیادی است. طوری که تا به حال، حدود 296 گونه پرنده و 58 گونه پستاندار در آنها شناسایی کرده اند. البته گونه های جانوری از این تعداد بیشتر بوده است. اما متاسفانه سالانه تعداد زیادی از این گونه ها منقرض می شوند و بسیاری نیز در خطر انقراض قرار دارند. یکی از پستانداران در خطر انقراض یوزپلنگ ایرانی است. 
از دیگر دلایل اهمیت این جنگل ها وجود پوشش گیاهی گسترده و وسیع است، که مانع جاری شدن سیلاب می شوند. همچنین تولید اکسیژن و در نتیجه تصفیه هوا، اهمیت این مناطق را دوچندان می کند. 

جنگل های هیرکانی محیط زیست موجودات زنده فراوانی است

تاریخچه و قدمت جنگل های هیرکانی

قدمت این جنگل ها را بین 25 تا 50 میلیون سال تخمین زده اند. این زمان مربوط به دوره سوم زمین شناسی می باشد. به همین خاطر نیز جنگل های هیرکانی را فسیل های زنده زمین می نامند. بازدید و گردش در این جنگل ها به معنی قدم زدن در یک موزه طبیعی زنده می باشد. 

ثبت جهانی جنگل های هیرکانی در یونسکو

جمهوری آذربایجان سال ها پیش درخواست کرد تا جنگل های هیرکانی را به نام آذربایجان ثبت یونسکو کنند. اما چون بخش عمده این جنگل ها واقع در ایران است، این درخواست رد شد. بعد از آن تصمیم گرفتند تا دو کشور ایران و آذربایجان مشترکا درخواست دهند، و پس از کلی اختلاف نظر، این جنگل ها در سال 2019 به ثبت جهانی یونسکو رسیدند.

خصوصیات جنگل های هیرکانی

بارزترین خصوصیات جنگل های هیرکانی، قدمت آنها و تنوع بالای زیستی در این جنگل ها می باشد. آب و هوای این مناطق نیمه مدیترانه ای و مرطوب هستند. برای همین وجود گونه های گیاهی و جانوری نادر در این مناطق اصلا عجیب نیست.

 

همچنین در هتل سازی دریا بخوانید: زیباترین اقامتگاه های جنگلی دنیا

درختان جنگل های هیرکانی 

پوشش گیاهی جنگل های هیرکانی بسته به ارتفاع منطقه ای که جنگل در آن واقع شده است، متفاوت است. اما به طور کلی درختان این مناطق از نوع مختلط پهن برگ هستند. درختان کمیابی نیز در مناطق مختلف این جنگل ها پیدا می شود. درختانی همچون توسکا، نارون، راش، بلوط، زبان گنجشک و شمشاد. 
وجود درختچه های زیبا مانند انار، کوله خاس، زغال اخته، ازگیل، آلوچه وحشی و زالزالک و.... زیبایی این مناطق را چند برابر کرده اند. 

پوشش گیاهی در جنگل های هیرکانی بسیار متنوع است

تخریب جنگل های هیرکانی

شاید بد نباشد بدانید که در ابتدای قرن حاضر مساحت این جنگل ها 3/6 میلیون هکتار بوده است. در این مدت کوتاه نیمی از آنها از بین رفتند و تنها حدود 10/3 درصد آنها مورد محافظت قرار گرفته اند.
ساخت و ساز بی رویه در این جنگل ها هر روز از وسعت آنها کم می کند و اگر این روند ادامه پیدا کند در آینده ای نه چندان دور جنگل های شمال ایران نابود خواهد شد. از دلایل دیگر این تخریب گسترده چرای بی رویه دام، توسعه صنعت چوب و کاغذ، تصرف زمین ها و به زیر کشت بردن آنها، توسعه ناپایدار گردشگری و آتش سوزی می باشد.
از دیگر دلایل اصلی تخریب این جنگل ها این است که بدون هیچ مطالعه ای در این مناطق در حال سدسازی به صورت گسترده هستند. یکی از آنها سد گلورد استان مازندران است که برای اجرای این پروژه بیشتر از سی هزار درخت از بین رفت.

آتش سوزی از دلایل تخریب جنگل های هیرکانی است

وقف جنگل های هیرکانی

در چند ماه اخیر پیدا شدن یک وقف نامه خبرساز شد. گفته می شود در این وقف نامه روستای آق مشهد ساری به همراه زمین های اطراف و متعلقاتش که بخشی از جنگل های هیرکانی می باشد، متعلق به متولی این وقف نامه است. این پرونده و شکایاتی که در این مورد صورت گرفته است، بسیار پیچیده است. اما ظاهرا این وقف نامه اعتبار قانونی و شرعی ندارد.

اقامت در جنگل های هیرکانی

از آنجا که این جنگل ها در مناطق مختلفی پخش شده اند، شما می توانید برای اقامت شهرهای نزدیک به هر منطقه را انتخاب کنید و در مراکز اقامتی آنها چند روزی استراحت کنید. 
در بخش هایی از این جنگل ها نیز کلبه های چوبی اجاره می دهند که شما می توانید برای اقامت در جنگل از آنها استفاده کنید.

 

همچنین اگر اهل کمپ زدن هستید می توانید در مناطق حفاظت شده که برای این کار مناسب تر و امن تر هستند، چادر بزنید و خوابیدن در جنگل های چند میلیون ساله را تجربه کنید. مواظب حیواناتی که در جنگل هستند باشید. بهتر است گروهی کمپ بزنید و همراه افرادی باشید که با محیط آشنایی دارند.
اگر بعد از خواندن این مطلب تصمیم گرفتید به یکی از جنگل های هیرکانی  سفر کنید، حتما کوله ای مناسب و قابل حمل برای پیاده روی همراه خود ببرید. وسایل سبک و کم حجمی درون آن بگذارید. کفش مناسب پیاده روی و طبیعت گردی به پا کنید. پیشنهاد می کنیم اگر تا به حال به این مناطق نرفته اید، گروهی سفر کنید و حتما از یک راهنمای بلد راه کمک بگیرید. دوربین عکاسی خود را به هیچ عنوان فراموش نکنید و از قلم نیندازید. چون قرار است مناظر کم نظیر و فوق العاده ای را برای شما ثبت کنند.
اگر قصد دارید در چادر اقامت کنید، کیسه خواب، زیرانداز، خوراکی های کم حجم اما مقوی، قمقمه آب ترجیحا از نوع تصفیه کننده با خود ببرید. لباس مناسب با فصل به تن کنید و همیشه برای اطمینان خاطر یک بالاپوش همراه خود داشته باشید.
به طبیعت احترام بگذارید و جز رد پای خود هیچ اثری از خود در آن به جای نگذارید.

جنگل های هیرکانی در پاییز